sofia: 2013

Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών για την Αξιοποίηση και Εφαρμογή των Τ.Π.Ε. στη Διδακτική Πράξη

ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Β΄ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΠΕ02 ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ

«Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ»

Διδακτικό Σενάριο για τη Νεοελληνική Γλώσσα της Α΄ Λυκείου

Επιμορφούμενη: ΠΛΟΥΜΗ ΣΟΦΙΑ

Κέντρο Στήριξης Επιμόρφωσης (Κ.Σ.Ε.) 4^Ο ΣΕΚ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ 2013-2014

1. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ

Τίτλος: Η Γλώσσα των νέων

Δημιουργός: Πλούμη Σοφία

Γνωστικό αντικείμενο: Νεοελληνική Γλώσσα

Διδακτική ενότητα: Γλώσσα, Γλωσσική ποικιλότητα και Γλωσσική αλλαγή. Κοινωνικές Ποικιλίες: Η Γλώσσα των νέων

Τάξη: Α΄ Λυκείου

Χρονική διάρκεια: 3 διδακτικές ώρες, από τις οποίες η μία στο Σχολικό Εργαστήριο.

Προϋποθέσεις υλοποίησης: Διαθέσιμο Σχολικό Εργαστήριο, εξοικείωση εκπαιδευτικού/μαθητών και μαθητριών με τις νέες Τεχνολογίες, με τον ομαδοσυνεργατικό τρόπο διδασκαλίας, ευελιξία στο ωρολόγιο πρόγραμμα.

Εργαλεία

o Φύλλα εργασίας σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή

o Διαδίκτυο, Φυλλομετρητής

o Επεξεργαστής κειμένου

o Εννοιολογικός χάρτης https://bubbl.us/

2. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Το διδακτικό σενάριο προσεγγίζει την ενότητα «Κοινωνικές γλωσσικές ποικιλίες: Η Γλώσσα των νέων» σύμφωνα με το νέο πρόγραμμα σπουδών για τη Νεοελληνική Γλώσσα της Α΄ Λυκείου, αξιοποιώντας παράλληλα τις ΤΠΕ και την ομαδοσυνεργατική μέθοδο διδασκαλίας.

3. ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ

Με το διδακτικό σενάριο «επιδιώκεται η ενδυνάμωση του ήδη αποκτημένου γλωσσικού γραμματισμού των μαθητών σε μια κατεύθυνση περισσότερο κοινωνιοκεντρική και λιγότερο γλωσσοκεντρική» σύμφωνα με το νέο πρόγραμμα σπουδών για τη Νεοελληνική Γλώσσα της Α΄ Λυκείου. Εξάλλου, με δεδομένο ότι για τους μαθητές και τις μαθήτριες η γλωσσική ποικιλία που χρησιμοποιούν παίζει σημαντικό ρόλο στις διάφορες κοινότητες/ομάδες που συμμετέχουν, η διερεύνηση/ανάλυση/αξιοποίηση της γλώσσας των νέων στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας έχει ως στόχο να τους κινήσει το ενδιαφέρον και να τους δραστηριοποιήσει.

ΣΤΟΧΟΙ

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

Επιδιώκεται οι μαθητές/μαθήτριες:

να κατανοήσουν το γεγονός ότι η γλώσσα δεν είναι ενιαία, αλλά διέπεται από ποικιλότητα και ότι τόσο η γλώσσα των νέων όσο και η γλώσσα του διαδικτύου αποτελούν κοινωνικές ποικιλίες της γλώσσας.

να αναγνωρίσουν τους τρόπους με τους οποίους λειτουργεί η γλώσσα σε συνάρτηση με τους κοινωνικούς ρόλους/ταυτότητες των νέων.

να παράγουν/να κατανοούν κείμενα που αξιοποιούν τη γλώσσα των νέων.

να αξιολογούν την ιδιαιτερότητα της γλώσσας που χρησιμοποιούν οι νέοι σε διάφορα ηλεκτρονικά περιβάλλοντα.

να κρίνουν τις απόψεις που εκφράζονται για τη γλώσσα των νέων.

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Επιδιώκεται οι μαθητές/μαθήτριες:

να αναπτύξουν δεξιότητες συνεργατικής μάθησης και να καλλιεργήσουν πνεύμα συλλογικής δημιουργίας με την ανταλλαγή και σύνθεση διαφορετικών αντιλήψεων και απόψεων.

να οικοδομήσουν τη γνώση αναλαμβάνοντας ενεργητικό ρόλο στη μαθησιακή διαδικασία.

να εξοικειωθούν με τη διερευνητική - ανακαλυπτική μάθηση.

να αναλάβουν πρωτοβουλίες/να αυτενεργήσουν.

να οξύνουν την κριτική τους ικανότητα και να αναπτύξουν τη φαντασία τους.

ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ

Επιδιώκεται οι μαθητές/μαθήτριες:

να εξοικειωθούν με τη χρήση του διαδικτύου ως περιβάλλοντος μάθησης, καλλιεργώντας δεξιότητες ψηφιακού γραμματισμού.

να ασκηθούν στην κριτική αναζήτηση πληροφοριών από επιλεγμένους δικτυακούς τόπους.

να προσεγγίσουν ηλεκτρονικές πηγές πληροφόρησης και να τις αξιολογούν ως προς την εγκυρότητα και αξιοπιστία των πληροφοριών που προσφέρουν.

να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες του επεξεργαστή κειμένου για τη συνεργατική παραγωγή κειμένων.

να έρθουν σε επαφή με τις εφαρμογές Web 2.0 ( στο σενάριό μας με έναν εννοιολογικό χάρτη), που θα τους βοηθήσουν να ανακαλύψουν και να εμπεδώσουν τη νέα γνώση.

4. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ-ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Το διδακτικό σενάριο στηρίζεται στην ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και τη διερευνητική-ανακαλυπτική μάθηση, ενώ ενσωματώνει δημιουργικά τη χρήση των ΤΠΕ, μέσω των οποίων επιχειρείται να δημιουργηθεί ένα ανοικτό περιβάλλον μάθησης, που θα προσφέρει ποικίλες εμπειρίες στους μαθητές και στις μαθήτριες.

Το μοντέλο διδασκαλίας που υιοθετείται είναι μαθητοκεντρικό, ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να ενεργοποιούνται κατά τη μαθησιακή διαδικασία, να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και να οικοδομούν συλλογικά τη νέα γνώση, ενώ η διδάσκουσα αναλαμβάνει το ρόλο της συντονίστριας, καθοδηγήτριας, εμψυχώτριας των συλλογικών προσπαθειών των μαθητών/μαθητριών.

ΠΟΡΕΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ

Για την πραγματοποίηση του διδακτικού σεναρίου προτείνεται να διατεθούν τρεις (3) διδακτικές ώρες, από τις οποίες η μία στο Σχολικό Εργαστήριο. Οι φάσεις εξέλιξης της δραστηριότητας είναι τρεις: κατά την Α΄ Φάση (1 ώρα στη σχολική τάξη) οι μαθητές και οι μαθήτριες εισάγονται στο θέμα και χωρίζονται σε ομάδες, κατά τη Β΄ Φάση (1 ώρα στο Σχολικό Εργαστήριο) οι μαθητές/μαθήτριες υλοποιούν τις δραστηριότητες των φύλλων εργασίας που τους έχουν δοθεί και κατά την Γ΄ Φάση (1 ώρα στη σχολική τάξη) παρουσιάζουν στην ολομέλεια τις συλλογικές εργασίες τους.

ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ

Πριν την υλοποίηση του σεναρίου οι μαθητές και οι μαθήτριες έχουν εξοικειωθεί με το θέμα της γλωσσικής ποικιλίας γενικά και των κοινωνικών γλωσσικών ποικιλιών ειδικότερα, με την αξιοποίηση των σχετικών κειμένων και ασκήσεων του σχολικού εγχειριδίου. Επίσης, θετικό θα ήταν να έχουν οι μαθητές προηγούμενη εμπειρία/εξοικείωση με την εργασία σε ομάδες, την οποία θα αξιοποιήσουν για την πραγματοποίηση του διδακτικού σεναρίου.

Α΄ Φάση (1 ώρα στη σχολική τάξη)

Οι μαθητές και οι μαθήτριες έχουν ήδη έρθει σε επαφή με τα εισαγωγικά κείμενα του σχολικού βιβλίου και με τις δραστηριότητες της υποενότητας «Γλώσσα και ηλικία», επομένως έχουν εξοικειωθεί με την έννοια της κοινωνικής γλωσσικής ποικιλίας γενικά και την ιδιαιτερότητα της γλώσσας των νέων ειδικότερα. Ως αφόρμηση, η διδάσκουσα τους μοιράζει σε φωτοτυπίες την ακόλουθη γελοιογραφία http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSEPAL-A103/249/1836,5920/extras/activities/indexa_2_glwssa_newn/indexa_2_glwssa_newn.html και τους καλεί να σχολιάσουν το περιεχόμενό της. Στη συνέχεια γράφει στον πίνακα τις λέξεις από την ¨αργκό¨ των νέων που περιέχει η γελοιογραφία και ζητά από τους μαθητές να επιλέξουν τη λέξη που τους έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση/τους κέντρισε περισσότερο το ενδιαφέρον. Με βάση τις επιλογές τους οι μαθητές και οι μαθήτριες χωρίζονται σε πέντε ομάδες (23 μαθητές/τριες, 2 ομάδες των 4 και 3 ομάδες των 5 ατόμων). Η διδάσκουσα εξηγεί στους μαθητές/μαθήτριες ότι κάθε ομάδα θα αναλάβει διαφορετικές δραστηριότητες σχετικές με τη γλώσσα των νέων με ξεχωριστό φύλλο εργασίας. Οι δραστηριότητες αυτές θα πραγματοποιηθούν την επόμενη διδακτική ώρα στο Σχολικό Εργαστήριο.

Ακολουθεί συζήτηση για τα κριτήρια με τα οποία οι μαθητές και οι μαθήτριες θα αξιολογηθούν για τις εργασίες τους. Αποφασίζεται ότι τα κριτήρια αυτά θα είναι: α) το περιεχόμενο/η οργάνωση της εργασίας β) η έκφραση γ) η παρουσίαση δ) η συνεργασία της ομάδας.

Β΄ Φάση (1 ώρα στο Σχολικό Εργαστήριο)

Οι μαθητές και οι μαθήτριες, που έχουν ήδη χωριστεί σε ομάδες, λαμβάνουν θέση στους υπολογιστές του Σχολικού Εργαστηρίου. Η διδάσκουσα τους μοιράζει φωτοτυπίες με τα φύλλα εργασίας της ομάδας τους και τους εξηγεί ότι θα βρουν στην επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή τους αρχείο word με το ίδιο φύλλο εργασίας σε ηλεκτρονική μορφή. Τους προτρέπει επίσης, αφού ανοίξουν το αρχείο, να δημιουργήσουν στην επιφάνεια εργασίας έναν κενό φάκελο, όπου θα αποθηκεύουν το υλικό που συλλέγουν και επεξεργάζονται. Μπορούν να ονομάσουν φάκελο με τη λέξη επιλογής της ομάδας τους. Μετά τις διευκρινίσεις, οι μαθητές και οι μαθήτριες ακολουθούν τις οδηγίες του φύλλου εργασίας και ασχολούνται με τις δραστηριότητες της ομάδας τους. Περιηγούνται στους σχετικούς ιστότοπους, επεξεργάζονται τις αντίστοιχες πληροφορίες και συνθέτουν συνεργατικά τις εργασίες τους σε ηλεκτρονικά περιβάλλοντα. Οι ρόλοι των μαθητών/μαθητριών σε κάθε ομάδα μπορούν να εναλλάσσονται, ενώ η διδάσκουσα παρεμβαίνει διακριτικά για να δίνει διευκρινίσεις και να εξομαλύνει τυχόν δυσκολίες. Στο τέλος της ώρας, κάθε ομάδα αποθηκεύει την εργασία της στο φάκελο που έχει δημιουργήσει και την εκτυπώνει.

Γ΄ Φάση (1 ώρα στη σχολική τάξη)

Οι μαθητές και οι μαθήτριες κάθε ομάδας έχουν ολοκληρώσει τις δραστηριότητες των φύλλων εργασίας. Παρουσιάζουν στη σχολική τάξη τα αποτελέσματα των εργασιών τους, ενώ ακολουθεί συζήτηση στην ολομέλεια και απολογισμός της όλης διαδικασίας. Οι μαθητές και οι μαθήτριες ενθαρρύνονται να εκφράσουν τις απόψεις τους τόσο για το περιεχόμενο της εργασίας τους όσο και για την εμπειρία της εργασίας σε ομάδες.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Η αξιολόγηση είναι διαμορφωτική στην Α΄ και Β΄ Φάση και τελική στη Γ΄ Φάση. Αφορά στα κριτήρια για τα οποία έχει γίνει συζήτηση κατά την Α΄ Φάση. Στην Γ΄ Φάση (βλέπε παραπάνω) επιχειρείται να γίνει κριτικός αναστοχασμός της όλης διαδικασίας και να δοθεί έμφαση στα θετικά σημεία που προκύπτουν.

5. ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

1^Η ΟΜΑΔΑ

Διαβάστε το άρθρο «Έφαγε «σπατ» και η γιαγιά κουφάθηκε» στη διεύθυνση http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSEPAL-A103/249/1836,5920/extras/activities/indexa_2_glwssa_newn/indexa_2_spat.html.

Εντοπίστε τους τρόπους με τους οποίους δημιουργείται η γλώσσα των νέων και στη συνέχεια δημιουργήστε έναν εννοιολογικό χάρτη στη διεύθυνση https://bubbl.us/. Συμπεριλάβετε στο χάρτη σας και ένα παράδειγμα είτε του άρθρου είτε δικό σας.

2^Η ΟΜΑΔΑ

Επισκεφθείτε το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό αρχείο στη διεύθυνση http://www.elia.org.gr/default.fds?langid=1&pagecode=08.03.06.07&pageid=157 και διαβάστε το παράδειγμα καθημερινής ομιλίας από τη γλώσσα των νέων.

Σε ένα αρχείο word ξαναγράψτε το διάλογο αντικαθιστώντας τους όρους που σας φαίνονται ξεπερασμένοι με άλλους σημερινούς που θα χρησιμοποιούσατε σε συνομιλία με τους φίλους και τις φίλες σας.

3^Η ΟΜΑΔΑ

Διαβάστε το άρθρο με τα δημοφιλέστερα αρκτικόλεξα-βραχυγραφίες του Ίντερνετ που έφτασαν στην Οξφόρδη στη διεύθυνση http://friendshipiseverything.blogspot.gr/2011/03/blog-post_29.html.

Σε ένα αρχείο word καταγράψτε μία καθημερινή συνομιλία μεταξύ χρηστών υπηρεσιών instant messaging (MSN, Facebook, twitter) χρησιμοποιώντας κάποια από τα δημοφιλέστερα αρκτικόλεξα-βραχυγραφίες του Ίντερνετ.

4^Η ΟΜΑΔΑ

Διαβάστε το άρθρο «Ομιλείτε Greeklish ή Ελληνικά;» στη διεύθυνση http://www.netschoolbook.gr/grlialios.html.

Στη διεύθυνση http://www.greeklish.net/ γράψτε τη γνώμη σας για τα greeklish στο πεδίο Γράψε Ελληνικά και στη συνέχεια επιλέξτε Μετατροπή σε Greeklish. Μπορείτε να δοκιμάσετε και την αντίστροφη διαδικασία.

5^Η ΟΜΑΔΑ

Διαβάστε το άρθρο για τη γλώσσα των νέων στη διεύθυνση http://www.aixmi.gr/index.php/glwssa-newn/.

Δείτε τη διαφήμιση του ΟΤΕ/Στη μάνα σου το ’πες; στη διεύθυνση http://www.youtube.com/watch?v=VQZLHC-FXaw. Στη συνέχεια απομαγνητοφωνήστε το διάλογο της διαφήμισης σε ένα αρχείο word και εξηγείστε τις λέξεις από την ορολογία του Ίντερνετ.

6. ΚΡΙΤΙΚΗ

Η κυριότερη αδυναμία στην υλοποίηση του σεναρίου ήταν η υλικοτεχνική υποδομή, δηλαδή οι ελλείψεις στο Σχολικό Εργαστήριο και τα τεχνικά προβλήματα που δεν ήταν εύκολο να ξεπεραστούν.

Η έλλειψη προηγούμενης εμπειρίας στον ομαδοσυνεργατικό τρόπο διδασκαλίας από τους μαθητές και τις μαθήτριες αρχικά τους δημιούργησε αμηχανία και ανασφάλεια. Ωστόσο, όταν οι πρώτες δυσκολίες ξεπεράστηκαν με τη διακριτική παρέμβαση και ενθάρρυνση της διδάσκουσας, ο συγκεκριμένος τρόπος εργασίας βοήθησε ακόμα και σχετικά απρόθυμους μαθητές και μαθήτριες να κινητοποιηθούν, να αναλάβουν πρωτοβουλίες, να συνεργαστούν για τη σύνθεση της συλλογικής εργασίας, θεωρώντας ότι το τελικό αποτέλεσμα είναι ευθύνη όλων.

Συμπερασματικά, τόσο η εργασία σε ομάδες όσο και η αξιοποίηση των ΤΠΕ, αλλά και το ίδιο το θέμα του σεναρίου που ήταν κοντά στα ενδιαφέροντα των μαθητών/μαθητριών, συνέβαλαν ώστε να είναι η μαθησιακή διαδικασία λιγότερο απρόσωπη και πιο ελκυστική, ευχάριστη και δημιουργική για τους μαθητές και τις μαθήτριες.

7. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Κουτσογιάννης Δ., Τεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας: Από το εκπαιδευτικό λογισμικό στον κριτικό τεχνογραμματισμό στο Δημαράκη Ε., και Κυνηγός Χρ., Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα, σ.393- 420, Καστανιώτης, Αθήνα, 2002.

Ματσαγγούρας, Η. (2006) Η σχολική τάξη, Αθήνα: εκδόσεις Γρηγόρη.

Ματσαγγούρας Γ.Η., Ομαδοσυνεργατική Διδασκαλία και Μάθηση, Γρηγόρης, Αθήνα, 2000.

Ματσαγγούρας, Η. (1998) Στρατηγικές διδασκαλίας, Αθήνα: Gütenberg.

Μικρόπουλος, Α. (2011) «Αξιοποίηση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση», Βασικό Επιμορφωτικό Υλικό, Τόμος Α, Γενικό Μέρος, Αθήνα: ΜΠΕ.

Τοδούλου-Πολέμη, Μ. (2011) Διαμορφώνοντας πυξίδα για την αξιοποίηση του άξονα «σχέσεις και ομάδα» στο διδακτικό σχέδιο, Αθήνα: ΜΠΕ.

ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ

http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSEPAL-A103/249/1836,5920/extras/activities/indexa_2_glwssa_newn/indexa_2_glwssa_newn.html

http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSEPAL-A103/249/1836,5920/extras/activities/indexa_2_glwssa_newn/indexa_2_spat.html

http://www.elia.org.gr/default.fds?langid=1&pagecode=08.03.06.07&pageid=157

http://friendshipiseverything.blogspot.gr/2011/03/blog-post_29.html

http://www.netschoolbook.gr/grlialios.html

http://www.greeklish.net/